Sadhu
Sunder Singh thâtih rônahpa
Original Source: Het Zoeklicht magazine.
Translated into Mara by : L. Beinawsa.
February 11, 2017.
Krizyh ngiapâtuh rônahpazy thâtih reina
lia maihta a thâtih adiah beih khao lei awpa, Sadhu Sunder Singh he kô 128 avaw
khô chiehpa Thlarâh (September) 1889
khata India râh Rampur khih, Patiala liata avaw pihpa a châ. Sunder Singh tahpa
he amoh dopa châ ta, Sadhu tahpa he cha ama zyhna châta ama hro ahlâ khaipazy
reina a châ. Ama chhôhkha he khihsa thei (hneirôh) kawpa châ ei ta, Sikh zyhna
angiapâpa chhôhkha ama châpa vâta a nôpawzy ta Hindu zyhna (Hinduism) pachuna
thata ama vaw pachu tyh. Hawti a châ no tawhta a nôpawzy hnohta Hindu Achhyna o
(temple) lâzy khâ asie tyh hra. Kô 7 a châ no tawhta Hindu Khazohpa achhyna hla
"Bhagavadgita" ama tahpa hla chhao liahsa â vao ha hra. Kô 16 avaw
châ tawh cha Hindu châbu peimawhpa "Veda" chhôh liata pachuna hluhpi
a vaw thai ha. He leipa Islam pachuna bu Koran chhao a vaw reih tyh hra.
He
hnôh lâta Sadhu châ achhuahpa ta, Sadhu
ama tahpa thokhazy cha apakyhpa ta, âmo chata Hindu zyhna hro (Hindu
Discipline) ama pachu tyh. Sadhu nah he khizaw hmo zydua hnôhchhypa ta ama
zyhna Hindu châta ama hrochhôh noh zydua ahmâhpazy ama châ. Pahnothai via n’awpa
ta Hindu zyhna thâtihpha bie achhotuhpa ama châ. Chatawh cha a chhôhkha
siesaipa ta lahpinô chhao hnei leipa ta nata khâpa hmah hnei leipa ta, poh
maihpa abupa ta India râh achahryh laih hra. Chyhsazy ta ama baona chyhpa ta
hleikhô khâpa hmah a hneipa y vei. Châhrasala a zyhna châta apôhpa nata ahro
zydua â hlâ/pie pathao no heta ahro liata khâpa tlyma ruapa ta y ta, palôhru
thlalôhna nata thadâh kawpa ta apahâna a hro liata hmô / hnei thei vei.
Sunder
Singh he Sadhu châ awpa ta apasyu tuhpa nata thapatlôtuh chaipa cha anô he
achâ. Anô heta khizaw hmo khâpa hmah tlaichhai leita thlalôhna tluapa ta â ngiapâna
khâ patu ta, sadhu châ awpa he khâ a vaw pasyu tyh. Châhrasala a pachâna liata
thlalôhna kipa hro rai hnei thei hlei vei. Anô hmiapahnopa Rajpur liata British
Missionary zy ta ama paduapa Mission School liata â ngia ta, he school lia
ângia rakha tawhta BIEHRAI a vaw hmia pahno pathao chyuchyuhpa châ ta, he nota
BIEHRAI he a vaw pahâhkhei lei kaw. Biehrai hlâta cha Hindu zyhna pachuna (Hinduism)
lâchhâh a thathyu khei via.
Kô
14 a châ nota a nô heta thisai ha ta, he
rakha tawhna heta Sunder Singh he a hro âthla ngâsâ ta, “Biehrai liata Bei Zisu pachuna cha pachuna do leipa a châ” vaw tah
ta, Biehrai cha hrie ta, arao hleikhô ta, Khazoh bie areihpa chyhsazy alô ta
vawh tyh ta, mohro nahzy chhao ano hawhta tao hra awpa ta a pasyu tyh hra ei.
Châhrasala ama zyhna châta â piena nata atlua hnolopa thlalôhna nata thadâh
kawpa ta a pahâna su cha hmô hlei leipa ta, apalôh hnabeidy ngâsâ ta, ano sasyh
liahnychei khohna palôh taih a vaw hnei ha.
Biehrai
mei ta arao tawhta anohthôhna noh my liata a palôh pachârôh tupa vâta my 3:00am
rachhôh ta âziana rakhô tawhta thyu ta, Khazohpa hnohta thlah thlai chhâ ta, "Khazohpa, na y hmeiseihpa tlai a châ khiah
lâpi dopa na pahmô la, cha leipa khiala, eima o hnôh lâta my 5:00am ta a vaw
sie tyhpa tlâhbalyh (train) ei chariesa sao ha aw" tahpa ta thlah a chhâ.
Chahawhna chata chhâ chanei heih ta, cha nota a chhôhpadâh (room) cha eikhapi ta
vaw khaih ta, Sunder Singh cha meikâpa khiama a châ vaw tah thlâhhâ ta,
châhrasala cha hawh meikâpa khâpa hmah a y tlôh leipa vâta a thlahchhâna chhâpa
adao hapa ta â pachâ. Mei khaihpa amo thlâhha nota akhaihpa hryhrih liata Zisu
nothlahpa hmô ta, chatawhna chata ao a thei. Ao atheipa cha Hindi reih lâ heta "Kha châ e eina tlua aw chi? Nâma
pachha awpa ta ei vy. Lâpi dopa na pahmôsa la tah chi ta, khazia lâpi dopa cha
tlâ nâchhih vei?" vaw tah thlâhhâ ta. Cha tawhna chata Sunder Singh
cha Zisu thi vei, ahroh thlâhhâ tahpa avaw pahno pasia. Ahmia liata apakhu
thlai paneih ta, cha rakha tawhna chata avaw hnei beih leipa no-âh chhihpa thlalôhna
cha a vaw hnei ha.
He tawhna heta ahro parohpa zydua
pahleipa ta hroh thiehpa ta âtao pathi khai ha.He hawhta hro thiehpa a vaw hnei
ha nahta cha bâti châ awpa khoh ta, châhrasala a chhôhkhazy ta vaw paryhsa
leipa ei ta, a chhôhkha nah paryhsa leina chôta kô 1905 khata a pinoh tlaita
Shimla liata Mongyuh Achhyna/Apakhyna o liata bâti cha achâ pyly hapa a châ.
Cha noh tawhta Sunder Singh cha a hro Krista châta âhlâ khai thei n’awpa ta Krizyh
Sadhu châ â chhuah ha bâ. Hindu nah hryta Hindu Sadhu châ achhuahpa tlai cha
Krizyh Sadhu châ â chhuah ha.
He hawhta Krizyhpa a vaw châ ha nahta cha
a paw ta a saw châna tawhta thy ta, a chhôhkhazy ta ama o chhôh tawhta ama
papua ha. Chata, October 16, 1905 khata khâpa hmah hnei leipa ta, poh maih
abupa ta nata pheiruapa ta a sie pathao ha. He no deikua cha Hindu Sadhu châ
khao leipa ta Krista pheihnie pazipa ta a siena a châ ha bâ. Kô 1906 khata a hmiatua
chai ta Tibet râh lâ thâtihpha chho awpa
ta a sie. He hawhta thâtihpha chho awpa ta a siepa he ahyhmah ta chyhtuhpa/baotuhpa
(sponsor) hnei leipa ta, hlao a pie awpa chhao y hra leipa ei ta, khâpahmah a
hneipa y vei. Châhrasala Khazohpa ngâna chôta nata ano moh vâta rairuna nata
rietheina chito rai tao ngâhpa ta Tibet
dâhhaw suana râh chakua ngaitapa lâna cha a siepa achâ.
Tibet lâ a siena lâthlôh liata
vâhneichhih kawpa ta American Missionary pakha Stoker, ano hawhta poh maihpa
abupa nahta a vaw tyh chho ei ta, chatawh cha rairuna chito rai chatôh khohpa
ta, dâhhaw tlana râh chakua ngaitapa liata nie’pa chhao hnei lei ta thokô ry
nata lôkhaoh liatazy amâ rie khoh laih tyh. Aly kawpa ta rairunazy tao khoh
laihpa ta Khazohpa thâtihpha bie ama chho khoh lymâpa a châ. Eikha cha Sunder
Singh he tlâh leipa ta, a viasa Stoker heta European chyhsa pakha nah o liata
tlôkhei ta, a mohôh. Cha ama tlôna o liata European paw cha Sunder Singh âpiena
châ aropa a hmôpa cha a palôh pahnie kaw ta a pihpathi pâ hapa a châ.
He
hnôh lâta Sunder Singh cha a viasa chakaolâhpa nahzy pachâna piena vâta St.John
School of Theology, Lahore liata kô 2 Khazohpa bie achu heih tua ta, cha khai
tawhta Khazohpa rai a chakaona thâtihpha bie chhona cha a pazao heih. Eikha cha
thokô chô liata a pahâ ta, rietheina vâta a hmia liata mathlaiti azaloh ngâpazy cha ahru ta Khazohpa hla asa
ngâno ta zawpi hry liata pakha heta thokô tawhta akei pathla ta alei lâ a za tla
ha, Sunder Singh cha areih leipa ta kaw thyuta china rai hnei leipa ta ano
ataolatuhpazy châta thlahchhâ ta, Khazohpa kyhpachâna nata moleipazy châta a
thina thâtih a chho lymâ ei, ano ataolatuhpa hluhpi ta Krista liata amâ pie ha
hrapa a châ.
Nohkha
chhao Nepal râh râhhmâhpa liata a sie hai no ta, chyhsa chhoru/moleipa mo 4
penawh ta abykhâh ei ta, ama hry ta pakha heta zaozi seih kawpa pahieh pahâpa
ta a pachisa ta, Sunder cha a hmia alei lâ abôhpa ta tanoh he ei hro chhâna noh
cha a châ bâ tlai hi, tahpa â pachâ ha bâ. Sunder cha Khâpa hmo hmah a hnei
leipa vâta a hnei chhôhpa poh lapa ei ta ama pasiesa ha. Ahnôh lâ via ta ama hry liata pakha heta
Sunder cha aw pakhua heih ta, athâtih pahno byuh kawpa ta amohzy a hiahhri.
Sunder cha a thâtih nata a mohzy a chho liahsa khai tawhta a Biehrai pakai ta
chyhsa hneirôhpa nata dyhchhiepa Lâzarâ (Lazarus) thâtih nata Khazohpa hnohta
ropa ta ano lâ eima kua khia maniah â ngiathai thei ziezy chho ta, cha chhorupa
chhao cha ropa ta a pihpathi ha hrapa a châ. He chhorupa heta Sunder cha a o lâ
taih âchhi pâ ngakawpa a châ.
Kô
1912 liana khata Bei Zisu noh 40 nie lei a ypa hawhta noh 40 nie lei y achhuah
hra ta, châhrasala y patlô thei vei. Châhrasala he hmo vâ heta thlahpa lâta
hlaohna hluhpi a to. Taolana hluhpi tao laih tyh ta, châhrasala no-âh chhih
kawpa ta ABEIPA ta pachha papua heih tyh.
Kô
1914 liata Buddhism a vaw puana ama zyhna liata â-i ngâsâpa Nepal râh Rasa ama
tahpa khih liata thâtihpha a chho heihpa vâta ama khih beipa Lama ta Sunder cha
thie awpa ta a phuah. Sunder cha tikhaoh kuapa âpathu ngaitapa liata thlahruapa
ta pathla ei ta, apua thai lei n’awpa ta châhbi ta ama khaw khâh haw. Cha
tikhaoh cha chyhsa moleipa ama thiepazy ama pathla tyhna su châ ta, tikhaoh
liana chata noh no chhôh chyhsa ama thiepa ri hryhri liata niedo leipa ta
thlahruapa ta y ta, a noh nona noh liata pahno leipa chyhsa pakha ta Sunder cha
tikhaoh châhbi vaw pahypa ta a papua tawhta tikhaoh cha khaw pakhua heih ta
khâpa hmah rei leipa ta alei sai syulyu ha. Tikhaoh tawhta a pua tawh rei leipa
liata Sunder cha patu pakhua ha ei ta, ama khih beipa Lama hnohta amâ chhi
heih. Lama hnohta amâ chhi heihpa cha Lama cha
ano-âh ngâsâ ta, châhbi a hnohta khâ aso ngâ thlâhhâ tyhpa tlai ta
tikhaoh athuh ngaitapa chhôh tawhta a kaw pua thlâhpa cha Sunder Singh he
Khazohpa hmotaothei ngaitapa ta avaih tahpa pahno ta, ama khih beipa cha chi
ngâsâ ta ama râh thlai puasai awpa ta ânaohpâ ngakawpa a châ.
Kô 1918 khata Madras tly heih ta,
thâtihpha bie areipa nahthlie awpa ta chyhsa sâh hluhpi avy pakhy ei ta, cha
liana chata Khazohpa bie reih heih ta. Zisu ahnohta a yna maihta kheihawhpa su
liata a ypa chhaota a thlalôh zie nata patâhna o lia a y no chhao ta a hnohta a
y ziezy areih. Khazohpa ta patâhna o zy cha vârâh pachâsa heih tyh ta, a
phaohrinazy cha byhnâ a pachâsa lilaw heih tyh a tah. Cha liana chata Krizyhpa
thokha Khazohpa rônahna/thlahpa ato leipazy chhao ama y.
Cha nahzy cha ama pachâna lia deita Zisu y ta, ama palôhrupa liata Zisu a y hmeiseih
leipa vâta Khazohpa rônahna ama hmô thei leipa a châ. Palôhru tlokhuh ta eimâ
hlâ/pie nahta deita Zisu eima hmô thei aw a tah.
India
râh su nano nanopa liata Khazohpa thâtihpha bie chhopa ta atly hleikhô ta, kô
1918-1919 likah khata Malaysia, China nata Japan râhzy tly ta, kô 1920-1922
likah khata Western Europe, Australia nata Israel râhzy atly heih hra.
Jerusalem, Lima, Berlin khihpi liatazy Khazohpa thâtihpha bie chhopa ta atly
laih hra. He atly laih no heta hmo no-âhpazy chhao hluhpi âtyh laih tyh. Sunder
heta ano sasyh a pachâ peimawh beih leipa ta, Zisu Krista pheihnie pazi ta,
moleipazy nôphana ta achhy palie ta, a khakhaipazy chhao kyhpachâna ta pahnie
awpa â chhuah lymâ tyh. He hawhpa palôh a phaoh vâ heta chyhsa hluhpi palôh
pahnie ta, ano âhaotuh penawh chhao ama noza ngâsâ tyhpa a châ.
Eikha
chhao chyhsa hluhpi amâ pôhpakhyna Bazaar su liata bie arei heih nota zyhna
hropa chyhsa pakha heta achachâh lâ baih avaw chô thlâhhâ ta, Sunder cha reih
leipa ta a chavei lâ baih dao heih ta, deikua cha chyhsa chata ârâ sai ha. Cha
zâ lia pyly chata cha chyhsa chata a palôh ngiaryh lei kawpa vâta Sunder cha
ngiathai â vaw haw lilaw heih. Khazohpa bie arei nota chyhsa hluhpi ta alô ta
vawh chaimâh ei ta, pakhapaw cha Sunder Singh luh lia tlai vaw pasu hata, chata
aluh avawh pasupa ta nahta avawh pasutuh paw tlai cha aluh pasa ngâsâ ta alei
lia pao thlâh hâ ta, Sunder cha ano alô ta avawh tuhpa cha va pangai ta a bao.
Ahnôh lâ cha a viasa pâ ha ei ta, a o lâ taih âchhi pâ ngâkaw hrapa a châ.
Sunder Singh chyhsa areisi ngâsâpa châ
ta, chyhsa raihria ngâpazy ahmô khia bao tyh ta, ama vaw pangai nahta rypaohna
cha leipa ta Khazohpa biereina châta a hmâh tyhpa a châ.
Sadhu
Sunder Singh he kô chareih ta nopi noh daihti liata Tibet he khâ a tly tyh.
Tibet râh he pachâ peimawh ngâsâ ha ta, kô 1929 liata tly heih ta, he rakha
tawhna heta a thâtih pahno awpa a y khao leipa achâ. Alei dâh he ahyhmah ta a
pahnopasiapa y leipa ei ta, thokha ta chyhsazy ta ama thie hapa a châ awpa ta
pangiasapa y ei ta, thokha ta dâhhaw hry liata âhluah sao hapa a châ awpa ta
pangiasa ei ta, thokha heihta Khazohpa ta ahrohpa ta avâ lâ ala hapa a châ awpa
ta a pangiasapa chhao ama y heih hra. Chatanachata ngiapâtuh phapa, riahphapa
nata Krista châta pasaihpha hmeiseihpa cha a thâtih chhao pahno leipa ta he
khizaw he a vaw leisai hapa achâ.
Sadhu Sunder Singh ta Biehrai bie tha â patlôna
chai tyhpa cha "Ahyrai a hro a
pabohsa khohpa maihta pahlei aw ta; ahyrai keima vâta nata thâtihpha vâta a hro
a pahleipa maih a pabohsa aw" Maka 8:35.tahpa bie he a châ.
No comments:
Post a Comment