Palak
Pilot Project Thâtih
~
Heili T. Azyu
Zonuam,
Aizawl
(
He daihti lia heta cha Palâ tah leipa ta Palak tahpa a châpa vâta nata a
Project moh Palak a châ vâta nata arohtuhpa ta Palak atahna zie hawhta Palak
tahpa ta palâsapa a châ. Ed )
Kô 1973 chhâna lâta Assistant Plant Protection Officer
(SDO rank) Agriculture Directorate Mizoram liata hria na ta. Kô 1975 liata
Puhpa S.K. Biswas, Agriculture Director ta vaw y ta. He daihti nona he Planning
Officer a hropa ama y lei vâta APPO nata Planning Officer rain a pakaohsa ta.
Planning ei hria nona heta Mawrâh liata NEC Scheme 3 Zobawk Project, Kawnpui
Project nata Saikhawthlir Project Agriculture Land Development Project ama
raihriana dâhzy report lapakhypa ta achu tyh na ta, he Scheme he a pha chheih ha
tarawpa ta lyu hneituh penawhzy ta leipalie ama pitloh thei leipa rairuna sâkha
amâ tyhpa cha ama leipalie awpa ta sahroh-Plough animal ama hnei lei vâta
leipalie cha tupi ta palie ta, pitloh a ru ngâsâ tahpa report zy eima dao tyh.
He Scheme alyupâpa nah heta Chhimtuipui Area, atahmâ
Siaha nata Lawngtlai District liata Palak nata Chamdur Pilot Project Land
Development Programe tao hr’awpa a pha kawpa ta pahno na ta, he District
hnôhkhaw penawh hmah pasiesa n’awpa ta NEC Shillong lâ Scheme pangia hra sih la,
tahpa a pha ei tahna zie Director liata tlôkhei na ta. Eima Director Puhpa S.K.
Biswas chhaota pha na tah khei kaw hra ta. Kô 1975 – 1976 kô thaona liata Palak
Pilot Project nata Chamdur Pilot Project Land Development Scheme cha
pachhuahpanoh na ta, he Scheme he roh na ta, sawhkhâlâpangia awpa ta tao pi ta,
anodeikua cha Directorate Level tawhta hmo pachhuahpanoh thlâhapa cha a thatlô
vei tahpa ta eima Director tan a chho ta. Chanota Development Commisioner Puhpa
Lalkhama, IAS cha pahnie(Convince) awpa ta Hon’ble Deputy Speaker Puhpa Hiphei
a saohiah na ta, he hmo he NEC lâpangia hra awpa ta Development Commisioner
Puhpa Lalkhama, IAS he vaw chho la, anota âryh atah khiala Agriculture
Directorate tawhta eima kaw tlôkhei aw tah na ta, ano (Puhpa Hiphei) chhaota
nâpyhkhei ngâsâ ta, he Scheme he sawhkhâlâpangia pi ta, Mizoram sawhkhâchhaota
NEC lârecommend pa ta a pangia haw. He Scheme ry liana heta lyu hneituh penawh
hnohta baona assistance eima pie awpazy cha : Lyu vana, apathaina, leipaliena
chhaichhi, tupi, thuatlai, leipaliena, ama leipalie chhôh ti lâi taona,
leipalie paraihna, sahroh baona nata o sa baonazy ei pahlao khai.
Cha kô 1976 April thlââliata DAO Siaha liata y awpa ta
transfer pa châna ta, eima Director ta ‘ Palak nata Chamdur Pilot Project pachhuahpanoh
ta raihria awpa ta nâa scheme taopa châta, nâma tlai ta na hria aw’
tahpa ta DAO Siaha heta eina soh. Agriculture Adviser, NEC Shillong – Mr. A.
Bhowmik ta he scheme eima taopa he hiahhrina kaw tao hôlô kaw ta. Cha
hiahhrinazy achhyta chhopasia awpa ta cha nâa cheingei na zu awpa na abyuh na
tah ha ta, Siaha tawhta Aizawl lâavypa ta Director châacheipa ta NEC Adviser o
lâcha ei zu. NEC Adviser ta baona hropa eima piepa hropa cha âyh ta khai thlâ
ha ta, Sahroh baona nata o sa baona ei taopa cha apyhthei leipa ta. Chârasala
hetana heta chhopasia na ta, sahroh leipalie awpa y leipa ta cha tupi ta alei
chhiah lymâta leipalie awpa cha thei veih ei, he hena eima hlaotloh leina chhâa
nata eima rairu chaina a châtyh tahpa ei reih nahta cha, “Chata a châkhiala
sahroh 2 châleipa ta, 1 cha ahneituhpa ta chalei sala, 1 hropa cha nama bao aw
tahpa cha âyh tah ta, miah âyhkhei ha. O sa baona deikua cha Rs.1,000/- (Tlaw
sâhkhâ) scheme liata soh pi ta âyh atah vei, o cha âmo mâh tlâsa tyh ma?
Khaziama nama bao aw tah ha ta. Leipalie he chavah kiah bypa râh palo kawpa
liata a ypa châta, âmo khih pahrâna tawhta Km ¾ chôhnaopa ta a siepa châei ta,
hâta eikha liana heta hriatuanoh leipalie pangaina ta hmâ ei ta, pachyhnoh,
pahâoh hmâpa ta ama khih lâ sie heih ei ta, raihriana noh 4 ngâlâh ama hnei.
Chavâta he leipalie hnei awpa ta chhôhkha(family) eimâtlyh penawh cha leipalie
by su rypaohpa liata khih paduapa ei sih la, cha khih liana cha School zy,
thohna o (Sub centre) zy, ama leipalie sahroh mohôhtuh awpa ta AH&Vety Aid
Centre zy padua awpa ta sawhkhâhnohta tlôkheipa ta khih padua awpa taihta
chhopasia na ta, O sa baona cha ama o tyhpa yna su chakuapa thyusai ta leipalie
by râh palopa la sie awpa cha ngiaroh
kaw ei ta, chavâta âmo sy n’awpa ta baona he piepa châ sala tahpa ta chhopasia
na ta ngiachhiena ei haw. Achhâna lâta la NEC Adviser Shillong chhaota
nâpyhkhei hata, ei ly kaw. A scheme sawhkhâta miah amâ pyhkheipa ngâlâh ei lyna
châ leipa ta, eima raihria chhôh zydua liata ei staff nawh sahlaozy tan a
co-operate pha kaw sai ei ta. Aviapachaipa ta Puhpa Tluachho Khulia (Hiakhu
paw) eina hrialâ pha ngâsâ. “A châpa cha
a châ, a châ leipa cha châvei” tahpa ta a strict ngâsâpa châ ta, ama raihriapazy ama patlô pathlah leipa cha
completion certificate zy ropa khoh vei. Thokha ta “Zawzi paw hlâta chhao na a strict via” zy ama tahpâ châ ta, ano
raihria âdopa nata a strict pa vâta khu leipalie ( PalâLeipalie) khu eima
hlaotlohpa ta ei pahno. Atanoh chyhsa hluhpi leipalie ta niebaw atlua theipa
duahmo liata eima soh hapa khu ei ly kaw.
Kô 1976, May thlâpâ liata Palak Pilot Project mohpasia
awpa ta Soil Survey of India Culcutta tawhta Soil Surveyor nawh 3 akhy ei ta,
Siaha tawhta keima, Puhpa NT. Vakaw nata HC. Sado, Council Officer nahzy
chhaota a su khu za chahlô pi ta, leipalie atao awpa ta chhôhkha atlyhpa
(family selection) hneipâ awpa achhuhpa châ ta, chanota chhôh thokha a vaw ypa
sahlaozy cha : 1. Puhpa A. Tharu – Vahia
2. Puhpa HC. Laicho – Tôkalô 3. Puhpa HC. Laihei – Tôkalô 4. Puhpa R. Sangkhuma
– Tôkalô 5. Puhpa Dengrikhuma – Tôkalô 6. Puhpa Dothanga, F/O F. Lala 7. Ladova
8. Hrangluaia zy ama châ. Soil Sample zy la laih ei ta, khih padua n’awpa su
Phurâ nata Maisâ suzy khu eima tlyh. Maisâ tawhta Palâ kao sao lymâpa ta Palâ
nata Laty lâpi lâta eima puapahlie. Group sâo(2) lâta apachhaih pi ta, group 1
( viahnazy yna) ta cha Masiah, leipalie liata apahrâpenawh pô 6 dua ama hmô pâ
Atahmâta Maisâ khih yna kiahpâ liana khuta zâkha eimâ rie.
He Pilot Project eima hriana chôchâ liata Agriculture
Director, Puhpa S.K. Biswas heta eina châkhei ngaita kaw. Culcutta tawhta Soil
Survey Party zy kaw tuah ta. Chaleipa chhao ta kô 1979 November liata Agriculture Adviser thiehpa Dr. Kaul Shillong
tawhta Mawrâh lâ akhy ta, Chamdur nata Palak Pilot Project tly awpa heta hrua
ta. Siaha tawhta Pheita Lytaih, Mapi, Bôtlâ, Chamdur Project lâ sie na ta,
Chamdur liata Director nata Adviser zy ei vaw hâ ei. A mo cha Aizawl tawhta
Helicopter ta avy ei ta, Chamdur Project ahniana su BSF Camp New Jagnasuri
liata Helicopter ta vaw tla ei ta, cha tawhta Km 5 rachhôh pheita azu ei ta,
Chamdur Project ama za tly. Chamdur Project deikua he MNF râ buapa khata vâro
rairuna miah tlôkhei ta, scheme eima hriana dâ khodâ hawhta châ vei. 30/40%
rachhôh eima hlaotloh. Zâkha arie ei ta, kei chhao âmo pazi na ta, New
Jagnasuri tawhta Tôkalô lâ Helicopter ta eima kaw pangai. Tôkalô tawhta Km 6
rachhôh Phura pheita eima za pangai heih. Viah nawh eima Director nata Adviser
zy râ hmahsiepa miah ama khokhei zie nata ama tiama zie ei reithai kaw ei.
PalâPilot Project cha 60/70% a hlaotlohpa hawhta eima pachâ. Phurâ liata zâkha
arie pi ta, PhurâVC nata khitlâhzy ta Seih miah thiepa ei ta, Cultural Show zy
pamosa ei ta, amâ ly kaw hra. A mylâa ta Tôkalô lâthlai kua heih pi ta,
Helicopter ta Tôkalô tawhta Lytai, Lytai lia kei chô na ta, âmo Aizawl lâama
sie haw. He he Marapa râ Agriculture hmahsiena liata ei hria thei chhôhpa a
châpa ta pahno na ta ei ly kaw.
Khu Agriculture râh phana su pangai awpa ta cha PWD nahzy
chhao tlâ lâpi pakiasa ta Kiasie Khih parohpa lâ tawhta Hmâkhytlâ Phurâ
pangaipa ta ama survey chiehpa panano awpa ta committee liata tlôkheipa châ ta,
chanota Siaha PWD EE Puhpa Ramhluna Khiangte
chhao ta âryh tahta, Puhpa S. Pailei, EM, chanota Committee liata
ahlaopa chhaota eina bao kaw. Chatawhta atahmâta a siena lâa pasiesa awpa khuta
paryhsa khaipa a châ. Vahia tawhta Phurâ cleipalie pangai n’awpa khu thotlâ
lâpi (IVP) tlâ châ ta, Agriculture Link road ta Vahia tawhta Phurâ pazao awpa ta scheme tao heih pi ta, Km 10 châ ta,
Rs.70,000/- ( Tâkâ Thy sari) sanction pa a châ. He link road chaona liana chhao
heta Vahia khih nôpawpa nata leipalie ahneituh penawhzy ta km 1 liata Rs
7,000/- (Sâhsari) average ta hria ei ta,
eima patlô thei chyu chyuhpa a châ. He liana heta raihria na baotuhpa Puhpa
Tluachhô Khulia ei reithai kaw heih. Anota tiama kawpa ta a mohôhpa nata
phahnai âgiah vâa phusâ chyhpa ta ta eima patlô thei. Kô 1982 April liata
Aizawl lâ transfer awpa ta order hmô na ta, ei transfer hlâta pahy h’awpa ei
khohkaw tarawpa ta khodâh hawhta lâpi pha leipa ta, châhrasala tao chhyh laihpa
ta la atlô thei thlâh hawna tahpa bie thei na ta, chavâta May thlâpâ liata ei Driver St. Morry T. Azyu
(L) lâpi buah kawpa lia chhao ta Motor ahao thai kawpa achhi na ta, eima 2 ta
eima zu. Vahia tawhta thotaina (Ârâ ) tupi nata thuatlai nata tâkô zy acheipa
ta viasa thokha ta miah zi ei ta Phurâ eima pangai. Leizaih achopazy pahâpâ
laih pi ta, Phurâ khih tlô chyta avyh tho lâpi liata âpakhâpazy taipâ laihpa ta
Phurâ khih eima tlô haw. Phurâ khih mo chhao aly kaw ei ta, vao tihâhzy miah
ama sapa.
No comments:
Post a Comment